ادبیات

بمناسبت اول آبان روز بیهقی و نثر فارسی ✍️ دکتر ابن علی کریمی

معمار بزرگ نثر پارسی در بوته ی نقد و نظر
روز اول آبان ماه را، روز بزرگداشت مورخی دانا و نویسنده ای توانا نام نهاده اند. نویسنده ای که دست کم در حیطه‌ی نثر فارسی و شیوه‌ی تاریخ‌نویسی در میان مورخان کهن ایرانی، منحصربه‌فرد بوده و گوی سبقت از دیگران ربوده. به گونه‌ای که غالب پژوهشگران وی را در ردیف تاریخ‌نویسان طراز اول به شمار آورده‌ و تاریخش را در مقایسه با تواریخ دیگر بی‌مانند دانسته‌اند. ازین رو است که ملک‌الشعرای بهار و بسیاری از محققان دیگر، برای او مقدم و تالی در نظر نگرفته اند و از تقلید ناپذیری نثر او سخن گفته اند.
به‌راستی این مورخ آگاه کیست که دکتر فیاض «هنر او را اوج بلاغت طبیعی فارسی می‌داند و بهترین نمونه‌ی هنر انشایی پیشینیان، که زیبایی را در سادگی می‌جستند و زبانشان مثل طبیعت گرم و زنده بود.» و برخی دیگر، جوهر اصلی تاریخش را حقیقت دوستی دانسته‌اند، آن‌هم در کمال امانت و صداقت. بیهوده نیست که او را «گزارشگر حقیقت» نام نهاده‌اند. او کسی نیست، جز معمار نثر پارسی، یعنی ابوالفضل بیهقی، که نیتش از نوشتن تاریخ این بوده است که «تاریخی پایه ای بنویسد و بنای بزرگ افراشته گرداند، چنانکه ذکرش تا آخر روزگار باقی‌ماند.» معماری که اگر کسی «پارسی شناسد و بهای او» بی تردید نمی‌تواند در برابر هندسه‌ی تالیف الفاظش به احترام برنخیزد. به همین خاطر است که ادیب پیشاوری، شاعر بزرگ (وفات۱۳۰۹ش) در پایان تصحیح تاریخ بیهقی، قصیده ای در مدح بیهقی به طبع رسانده و این بیت را آورده :
هندسه‌ی تالیف الفاظ آن چنان دانی درست که قلیدس را در این ره خیره و حیران کنی ....

سه شنبه ۱ آبان ۱۴۰۳

91

91