میرزا خلیل رفیع فیلدهی

میرزا خلیل رفیع (سدۀ 13 - اوائل سدۀ 14ش)

به کوشش بابک قلی زاده دارستانی

مشروطه‌خواه و روحانی آزادی‌خواه ایرانی، فرزند حاج ملارفیع (1212- 1292ق). ملارفیع هفت فرزند داشت و خلیل سومین پسرش بود. پدر ملا رفیع ملا علی بن خلیل رحمان بود که شغل مکاری داشت ( حیوانات بارکش را اجاره می‌داد ) .ملا رفیع از شاگردان ملا باقر شفتی معروف به حجت الاسلام که پس از تحصیلات به رشت آمده و عنوان مرجعیت یافته بود .میرزا خلیل از خانواده‌ای روحانی و اصالتاً رودباری بود. برادر و پدرش از جمله روحانیون بانفوذ شهرشان بودند. میرزا خلیل یکی از سران کلیدی انقلاب مشروطه در گیلان و اولین رئیس بلدیۀ رشت بود که از سوی انجمن شهر به عنوان شهردار انتخاب شد و پانزده‌سال به صورت ناپیوسته، آن منصب ر ا در اختیار داشت. یک‌سال پس از آن که به حکم انجمن بلدیه شهردار رشت شده بود، استبداد صغیر رخ داد. او شهرداری بود که نقشۀ قتل آقا بالاخان سردار افخم، آخرین حکمران مستبد گیلان، را طراحی کرد. اما این موضوع منجر شد به تبعید خودش و از دست رفتن فرزندانش.

اکثر نویسندگان وقایع مشروطه، میرزا خلیل رفیع را طراح اصلی واقعۀ «باغ مدیریه» می‌دانند. در آن واقعه، آقا بالاخان به قتل رسید و در پی آن، دارالحکومۀ رشت به دست مشروطه‌خواهان فتح شد. در آن زمان، یک‌سال از کسوت خلیل آقا به عنوان رئیس بلدیه می‌گذشت. او پس از سپری شدن دوران تبعید و بعد از پایان غم‌انگیز نهضت جنگل و اشغال رشت به دست انگلیسی‌ها، دوباره به عنوان رئیس بلدیه از سوی نیروهای انگلیسی انتخاب شد؛ چرا که خدمات بسیاری برای آبادانی و عمران رشت ارائه کرده و مصدر حرکت‌های عمرانی زیادی بود. این موضوع حتی باعث جلب رضایت خود جنگلی‌ها هم بود. به رغم آن که در ابتدا این انتخاب سبب نارضایتی آنان شده بود، او تا چندسال پیش از فوتش، همچنان شهردار رشت بود.

میرزا خلیل رفیع پس از مدتی بیماری و بستری بودن درگذشت. از او فقط یک فرزند دختر باقی ماند که با حاج آقا کوچصفهانی ازدواج کرد.

عمارت میرزا خلیل رفیع