ضرب المثل های رودباری

ضرب المثل های رودباری

✍فخری آقاجانی آلیزه

۱-بِز و رِمه از سرچشمه آو خورن=
بز و گله از سرچشمه آب می‌خورند یعنی بز که از سران هست و گله که هر رده موجودی توش هست همه ی آنها از یک سر چشمه آب میخورند ۰منظور یعنی دارا وندار هر دو از یکجا استفاده میکنند و یکسان هستند ۰

۲-آوا نِدیه خو شِلارا بِکَند=
آب را ندیده شلوارش را در آورد یعنی کاری یا خیری هنوز قطعی نشده، بساط شادی را راه انداخت۰

۳- اَما گوییم خوجَه گویَه چند تا پسر دارَه=
ما می‌گوئیم بچه دار نمیشه طرف میگه دختر هست یا پسر ؟ خواجه یعنی کسی که براش بچه نمیشه حالا کسی دایم میگوید خواجه هست یعنی بچه اش نمیشه طرف میگه دختره یا پسره؟

۴-پیشیلی گویِن اَعلا خو کینا بَرَه جورا=
یعنی به فردی که هر چقدر تعریفش را میکنند بیشتر طاقچه بالا میزاره ۰

۵- سیر چه خوش دارَه پیازا =
یعنی دونفر که دشمن هم هستند و از همدیگر نفرت دارند کنار هم مینیشنند این ضرب المثل را به کار میبردند سیر و پیاز هیچوقت با هم جور در نمیاد دیگه ۰

۶- سیزدَه بِدَر سال دِیَه بچَه کَشَه خُنِه ی شیَر=
روز سیزده بدر دخترهای مجرد سبزه گره میزدند و این شعر را میخواندند تا بختشون باز بشه ۰یعنی سیزده بدر سال آینده با یک بچه در آغوش خونه ی شوهرمون باشد.

۷-هَفتا خُنوَیا دَره دِلَه گُرگ بُخُورد هیشکی خبردار نِبَه= هفت جاری را در داخل دره گرگ خورد و هیچ کس متوجه نشد همیشه از قدیم گفتند جاریها چشم دیدن همدیگر را ندارند ۰ به خاطر همین میگفتند هفت تا جاری را تو ی جنگل یا دره ایی گرگ خورد و هیچکدامشان از حسودی اون یکی دیگه صدایی نزد و فریادی نکرد و کمکی نخواست و هیچ کسی هم نتونست خبر دار بشه و به کمکشون بره ۰

۸-خَی بِوینی لذت خوابا سَر درسایَه بِنَه پا آفتابا= اگر می‌خواهي لذت خواب را متوجه بشوی سرت را در سایه بگذار و پاهایت را رو به آفتاب یعنی اگر دوست داری از لذت و فایده ی آفتاب استفاده ببری دراز بکش طوری که سرت تو سایه باشه و پاهات توی نور آفتاب ۰

۹-دَرین اَمِنا بُسوجونییم بیرین مَردِما=
داخل خودمان را سوزانده ایم اما بیرون مردم را یعنی طوری در زندگیمان رفتار میکنیم که کسی از مشکلات خانوادگی و درونی ما خبر دار نشه به خاطر همین میگفتیم از تو ودرون داریم خودمون را میسوزونیم و از بیرون مردم دارند میسوزنند و حسرت میخورند که چقدر خوشبختیم ۰ یعنی کاری نمیکردیم که با هزار و یک مشکل مردم از درون و زندگی واقعی ما با خبر بشوند ۰

۱۰- خورَکا شِیَر آوای بِرارا گویَه زِن نِبَری؟=
خواهر هوس شوهر کردن دارد به برادرش می‌گوید نمی‌خواهی ازدواج کنی یعنی دختری که خودش بسیار دوست داره شوهر و ازدواج بکنه و خجالت میکشه به خاطر همین مدام به برادرش میگه داداش جون نمیخوای زن ببری؟ کنایه میزنه به داداش که تمایل دارد شوهر کند ۰

۱۱- وَر وارَه لَندَه لَندَه آقا زِنِ می‌بُلَندَ=
برف می‌بارد گلوله گلوله گیسوان همسر آقای من بلند هست یعنی اینقدر داره برف میباره کنایه از تند و زیاد باریدن برف که به درازا کشیده شده و به موها و گیسهای بلند همسر آقا تشبیه میکردند در واقع میشه گفت یک نوع خوشحالی هنگام وقوع برف سنگین که همه جا را پر می‌کرد 

۱۲- زوما دوماه= داماد دو ماه یعنی داماد فقط دوماه برای خانواده عروس داماد گری میکند ۰

۱۳-خَرا گویِن چاش= به خر می‌گويند به ایست( چاش کلمه ای بود که حیوان جایی گیر می‌کرد اطلاق می‌کردند) یعنی به کسی که چیزی نمیفهمه و عین خیالش نیست حالا از صبح بشین نصیحتش کن اون که عین خیالش نیست ۰

۱۴-گوشتا آدای پیشیلی دَست=
گوشت را دست گربه داده ام یعنی به کسی که میدونیم کار بلد نیست و یا حرام و حلال سرش نمیشه بازم بهش کار و مسئولیت میدهیم مثل اینکه گوشت را بدهیم به گربه خب گربه چیکار میکنه میخوره دیگه۰

۱۵-،‌زِبون نیَه که دروازَه قزوینَ=
زبان نیست که دروازه قزوین هست به کسی که در حرف زدن و درشت گویی کم نمیاورد میگفتند ۰

۱۶ - گوشتا کال بخور ماهیا بِرِشتَه= گوشت را خام بخور و ماهی را بُرشته یعنی از خود آدم باشه و پوست و گوشت خودت باشه باز هم میتونی تحمل بکنی ولی ماهی استخوان دار را قشنگ برشته و سرخ کن که استخوانهاش به تو آسیب نرساندیعنی توجه به آدمهای دور و اطراف داشته باش ۰

۱۷-‌این چاقو سَگِ سَرا نِبرینَه=
این چاقو سر سگ را نمی‌برد چاقویی که کند هست و حتی یک خیار را نمیتونست پوست بکنه میگفتند

۱۸-اینه جون خارش کُنَه= جان طرف خارش مي کند یعنی کسی که دنبال دعوا و بزن بزن بود و میگفتند این جونش کتک می‌خواهد ۰

۱۹- بیلچَه بیلچَه حرف زِنَه=
درشت درشت حرف می‌زند یعنی تند وبا کلمات درشت درشت وبی ربط حرف میزنه ۰

۲۰- سَرا گیری بِن آوَزَه   بِنا گیری سَر آوَزَه = سر را می‌گیری زیرش رها مي شود زیر را می‌گیری سرش رها می‌شود یعنی پایین وسیله ایی را درست میکنی بالاش خراب میشود بالای همون وسیله را درست میکنی پایینش خراب میشه یعنی آخر جفت و جور نمیشه ۰

۲۱- سَرو مَچَه دوزار نیاَرزَه اَمِبِه پیلا واز کُنَه =
سر و کله اش دو ریال نمی‌ارزد برای ما پرش بزرگ می‌کند یعنی هیچ چیزی حالیش نمیشه درک و فهم حسابی نداره بعد برای ما فیس و افاده میکنه ۰

۲۲- هَتَره هَتَره تَلِ زَهر مار=
اینگونه هست ( تاکیدی ) مانند تلخی زهر مار یعنی اینقدر تلخ هست مثالش زدند به زهر مار که تلخ و سمی هست ۰

۲۳- کُلکا بِیه = نمی‌تواند تخم مرغ کند( اشاره به مرغ )یعنی کسی که دست به کاری نمیزنه و تنبلی میکنه و دایم یکجا میشینه بهش میگفتند مثل مرغی که کلک میشه و روی تخم هاش میشینه این ضرب المثل فقط برای دختران کاربرد داشت ۰

۲۴- راه نای که مورِنج اِشمارَه = راه نمیاد که مورچه شمارش می‌کند یعنی اینقدر آهسته و آرام راه میاد که انگار داره مورچه های روی زمین را میشمارد ۰

۲۵- هر کی گوشا خاهای گوشواراهام خاهای=
هر کس گوش می‌خواهد گوشواره را هم می‌خواهد یعنی هر کسی مهمون بزرگترها را دوست داشت بچه های اونها را با جان و دل دوست داشتند دعوت کنند ۰

۲۶- تِه چَیمُنا مِبِه دُرُشتا مَکُنیا =
چشم هایت را برایم در نیاور یعنی برای من پررو بازی و ادا و اطفال در نیاری ها ۰

۲۷- وای وای نُدونی چیچیَه که هَفتاشِیَر ماهار اونا وَستَه= وای وای نمیدانی چه هست که هفت تا مادر شوهر برایش کافی است یعنی طرف اینقدر بلبل زبان و پر رو هست که از پس هفت تا مادرشوهر هم برمیاد ۰

۲۸- پِسر زا جونِ دلِ زا دِتَر زا مَردِمِه زا =
فرزند دختر زائیده دیگران (مردم ) است یعنی نوه ی پسری از پوست و گوشت و تن و جون خودت هست ولی نوه ی دختری مال مردم هست این دقیقا فرقی که درقدیم مابین دختر و پسر و حتی فرزندانشان رامیگذاشتندنشان میدهد ۰

۲۹ - بُمام خالو خُونَه مِه دِل واوو ویشتَر ناوو=
آمدم منزل دایی دلم باز شود بیشتر باز نشد ( گرفت ) یعنی اینقدر دلم تنگ بود و افسرده بودم اومدم خونه ی دایی یا خاله دلم باز بشه بیشتر با آه و ناله ی اونها دلم دوبرابر گرفت ۰

۳۰- مِه چَیمُون پَرِن =
چشم هایم تند پلک می‌زنند یعنی دارند حرف منو میزنند ۰

۳۱- گاو گاوِگِیه سَرا رِینَه =
گاو بر روی پِهِن گاو ادار می‌کند یعنی کسی که دارای پول و مال و همه چیز هست باز هم از زمین و زمان براش دارایی و اموال نصیبش میشه